De bus zweeft stil in ruimtetijd van Flanders Fields. Mijn heden is verdwenen. Ik leef niet in het Nu. Langs de ramen schuiven erevelden, links en rechts. Er komt geen einde aan het lijden van die hier zijn kapotgegaan. Van vroeger komt mijn moeders stem "er was geen vreselijker strijd dan in in de loopgravenoorlog van veertien-achttien". Uit de aarde onder ons stijgt gekerm, gerochel, wanhoopskreten. Gebulder, gesis, gefluit, jammerende paarden.

En dan betreden we Vlaanderens grond. Loopgraven, dug-outs, monumenten, musea, modder, zon. In Ieper onder de Menenpoort viervoudig de Last Post. Tyne Cot, Hill 62, Langemark*  in  de lage avondzon. Dan Vladslo* in vroege ochtendzon. Op platte tegels Duitse namen, vaak meer dan één. En 2, of 4, of 20 "unbekannte Soldaten".

Mijn hart brak bij Kollwitz' knielend ouderpaar. Hij star en stram, met rechte rug en neergetrokken mondhoeken. Zij krom van smart, en ver van hem. De resten van haar zoon met nog anderen onder één steen.**

E.M. Remarque "Im Westen nichts neues", Nello Smith "Not so quiet", Owen "War poems" en al die anderen, zij bouwden met woorden hun monumenten die zullen staan zolang er wordt gelezen.

Maar ú, u klaag ik aan, u hoge heren. Bankiers, legertop, politici, wapenhandel. Almachtig, ver en volgegeten; ú moest hier stikken in de modder. Gek van angst uw longen uithoesten. Met afgerukte ledematen. Uw darmen terugduwend in 't gapend gat dat buik was. Uw gezicht weggeslagen bij 't kijken over de loopgraafrand. Vol met luizen. De voeten rottend.

Weet u wat u hebt aangericht?
Van oorlogsmisdaad beschuldig ik u!
Maar zacht, cynisch klinkt van ver mijn vaders stem: "je moet 's opletten, de oorlogsmisdadigers zitten altijd alléén bij de verliezende partij". 

* de twee Duitse begraafplaatsen in West-Vlaanderen.
** in WWII stierf haar kleinzoon Peter aan ‘t Oostfront.

 Erna H. Prillwitz,  11, 12, 13 december 2007.

Erna maakte de reis met www.historizon.nl,
Erna hoopt van 6-10 oktober met deze organisatie mee te gaan naar de invasiestranden in Normandië.

lees Erna's verslag van de reis naar Egypte in 2006.

terug naar www.astrobril.nl